Program współpracy wojewody opolskiego z NGO

Rekomendacja w zakresie lokowania zadań w obszarze polityki senioralnej w programie współpracy wojewody z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego

[read_more}

Adresat

Wojewoda Opolski

Sprawa:

UZASADNIENIE

Obserwowane w ostatnich latach zmiany demograficzne wskazują jednoznacznie, iż sytuacja ludnościowa Polski jest trudna i w najbliższym czasie nie należy oczekiwać znaczących zmian gwarantujących stabilny rozwój demograficzny. Z jednego obecnie z najmłodszych krajów Unii Europejskiej już w 2060 r. nasz kraj stanie się najstarszym – a proces ten jest w gruncie rzeczy nieuchronny i w najbliższych kilkudziesięciu latach nieodwracalny. Skalę tego postępującego procesu pokazują najnowsze dane statystyczne Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 „Starzenie się ludności Polski w świetle wyników narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2021” (GUS, Warszawa, 2023r.). Przykładowo, jak wynika z tego opracowania, w ciągu ostatniej dekady liczba osób w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się o blisko 2 miliony (z 6,5 miliona w 2011 do blisko 8,5 miliona w 2021) a udział osób w starszym wieku dla Polski wzrósł o ponad 5 % i obecnie wynosi 18,6%. Kluczowe wskaźniki pokazujące dynamikę procesu starzenia się Polski prezentuje poniższa tabela[1]:

Wskaźnik	Mediana wieku	Wskaźnik starości demograficznej	Indeks Starości
2011	38	14	90
2021	42	19	119

Mimo przewidywanego ubytku ludności o ponad 7 mln do 2060 r. spodziewany jest postępujący proces starzenia się ludności Polski, co oznacza wzrost odsetka osób w wieku 65 lat i więcej. Populacja osób w tym wieku wzrośnie w końcu horyzontu prognozy do 11,6 miliona i będzie stanowiła prawie 40% ogółu ludności.[2]

Opisany wyżej w wymiarze ogólnopolskim proces starzenia się populacji naszego kraju znajduje swój wyraz również w aktualnej sytuacji demograficznej województwa opolskiego. Jak wynika z najnowszych danych statystycznych na koniec grudnia 2022r. na obszarze województwa opolskiego zamieszkiwało 258 400 osób w wieku 60+ co stanowiło 27,4 % ogółu mieszkańców tego regionu. Współczynnik obciążenia demograficznego osobami starszymi na koniec 2022r. wyniósł 30.7 (średnia ogólnopolska – 29,9).[3] W tym kontekście duże zaniepokojenie mogą budzić dane statystyczne odnoszące się do niezwykle ważnego obszaru opieki geriatrycznej – jak pokazują dane statystyczne na terenie województwa opolskiego na dzień 31.12.2022 funkcjonowały zaledwie 4 poradnie geriatryczne i 3 odziały geriatryczne.[4]

W kontekście powyższych, obiektywnych informacji statystycznych stwierdzić należy, iż polityka senioralna tak obecnie jak i w przyszłości winna stanowić jeden z priorytetowych obszarów zainteresowania państwa zarówno na szczeblu centralnym jak również regionalnym i lokalnym. W ostatnim czasie istotnym symbolem dostrzeżenia rangi tych zagadnień stało się powołanie po raz pierwszy w historii Polski konstytucyjnego Ministra do spraw Polityki Senioralnej, którego strategicznym zadaniem będzie budowanie nowoczesnej, kompleksowej polityki senioralnej państwa mierzącej się z wyzwaniem postępującego procesu starzenia się społeczeństwa. Wśród wielu zgłoszonych już inicjatyw i pomysłów warto zwrócić tu uwagę na zapowiedź utworzenia regionalnych rad ds. polityki senioralnej, których opiekunami mieliby zostać pełnomocnicy wojewodów ds. seniorów. Stworzenie takiej sieciowej struktury będzie stwarzać szansę na wykorzystanie potencjału wielu lokalnych społeczników i ekspertów w pracach nad rozwiązaniami składającymi się na profesjonalną politykę senioralną. W procesie kształtowania i realizowania polityki senioralnej państwa niezwykle ważną, aktywna rolę ma do odegrania również coraz liczniejszy sektor organizacji seniorskich w Polsce, wśród których istotne miejsce zajmują uniwersytety trzeciego wieku.

Ważnym, formalnoprawnym narzędziem wojewody umożliwiającym mobilizację i aktywne współdziałanie z podmiotami III sektora działającymi na obszarze województwa jest roczny lub wieloletni program współpracy z organizacjami pozarządowymi oraz innymi organizacjami pożytku publicznego, przyjmowany do realizacji na podstawie art. 5b ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2023 r., poz. 571). Aktualnie obowiązujący w tym zakresie dokument pn. „Wieloletni program współpracy Wojewody Opolskiego z organizacjami pozarządowymi w zakresie pomocy społecznej na lata 2022-2026” został wprowadzony Zarządzeniem Wojewody Opolskiego nr 164/21 z dnia 19 listopada 2021 r. Analiza treści tego Programu wskazuje, iż został on w całości poświęcony realizacji celu w postaci rozwijania partnerstwa i współpracy między Wojewodą Opolskim i organizacjami pozarządowymi w rozwiązywaniu problemu bezdomności. Priorytetowym zadaniem publicznym, realizowanym w ramach Programu jest zadanie z zakresu pomocy społecznej mające na celu wpieranie podmiotów w prowadzeniu placówek świadczących pomoc osobom bezdomnym, wspieranie podmiotów w świadczeniu usług interwencyjnych, udzielaniu wsparcia doraźnego oraz aktywizacji osób bezdomnych jak również wspieranie działań osłonowych, w ramach profilaktyki bezdomności. Doceniając znaczenie systemowego wsparcia wojewody adresowanego do organizacji pozarządowych pomagających osobom bezdomnym należy jednocześnie zauważyć, iż specyfika tak przygotowanego Programu spowodowała nieuwzględnienie w nim żadnego obszaru wprost odnoszącego się do osób starszych/osób w wieku emerytalnym czy też szerzej – polityki senioralnej realizowanej z udziałem seniorskich organizacji obywatelskich.

W tym kontekście warto zarekomendować dobrą praktykę w obszarze lokowania zadań w obszarze polityki senioralnej w programie współpracy wojewody z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego. Jest ona zaczerpnięta z „Programu współpracy Wojewody Podkarpackiego z organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego w zakresie pomocy społecznej w 2024 r.”[5] W części 7 tego Programu (Priorytetowe zadania publiczne) w ramach Priorytetu 1. Wspieranie działań innowacyjnych, obok działań skierowanych do środowisk zagrożonych bezradnością w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, wyeksoponowane zostały również działania skierowane na aktywizację osób starszych. Dokument akcentuje, iż program z obszaru na rzecz osób starszych służyć ma wzmocnieniu autorytetu osób starszych oraz aktywizacji seniorów. Jego celem jest także zapewnienie możliwości opieki nad osobami starszymi, aby rodziny tych osób mogły realizować swoje funkcje w innych obszarach aktywności społecznej. Wśród sposobów realizacji tego celu Program wskazuje m.in.:

wzmacnianie identyfikacji grup i osób ze wspólnotą lokalną,
tworzenie różnych grup, które będą jednoczyć ludzi o wspólnych zainteresowaniach, problemach np. w klubach seniorów,
rozszerzenie oferty zajęć zorganizowanych skierowanych do osób starszych,
promocję zdrowego starzenia się,
kształtowanie nawyków i zachowań u osób starszych sprzyjających ich osobistemu bezpieczeństwu, m. in. poprzez zajęcia warsztatowe, szkolenia, spotkania ze specjalistami,
podtrzymywanie lub wywoływanie aktywności fizycznej osób starszych,
przeciwdziałanie alienacji społecznej seniorów,
wykorzystanie kapitału ludzkiego i społecznego seniorów,
wsparcie społeczne z obszaru edukacji – podtrzymywanie dotychczasowych kompetencji lub wspieranie w nabywaniu nowych.

Mając na uwadze opisane wyżej fakty i okoliczności Ogólnopolska Federacja Stowarzyszeń UTW zachęca, aby:

w procesie opracowania kolejnego Programu współpracy wojewody opolskiego z organizacjami pozarządowymi poszerzyć jego zakres przedmiotowy i włączyć do jego treści, szczególnie w ramach priorytetowych zadań publicznych, obszar zagadnień odnoszący się do seniorów i wspierania realizacji zadań polityki senioralnej państwa na obszarze województwa,
zabezpieczyć w budżecie wojewody opolskiego stosowane środki finansowe na realizację zadań w powyższym zakresie – w ramach finansowych form współpracy z organizacjami pozarządowymi,
na etapie konsultacji projektu przedmiotowego Programu z organizacjami pozarządowymi maksymalnie szeroko upowszechnić jego treść w środowisku organizacji pozarządowych tak, by zwiększyć możliwość aktywnego włączenia się tych podmiotów w proces tworzenia Programu.

Rekomendując powyższe wyrażamy jednocześnie przekonanie, iż tego typu działania podejmowane na szczeblu wojewody będą stanowiły ważny, czytelny i spójny z działaniami centralnymi sygnał dla obywateli i organizacji społecznych wskazujący, iż problematyka wyzwań demograficznych jest dostrzegana i podejmowana na wszystkich szczeblach administracji rządowej w Polsce.

[1]„Starzenie się ludności Polski w świetle wyników narodowego spisu powszechnego ludności i mieszkań 2021” , GUS, Warszawa, 2023r.

[2] Informacja o sytuacji osób starszych w Polsce za 2022 r., Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, Warszawa, listopad 2023.

[3] „Sytuacja osób starszych w Polsce w 2022 r. Analizy statystyczne”, Urząd Statystyczny w Białymstoku , Warszawa, Białystok 2023

[4] ibidem

[5] Zarządzenie nr 231/2023 Wojewody Podkarpackiego z dnia 20 listopada 2023r.

Zadanie publiczne pn. Polskie Forum Seniorów sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach Rządowego Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030, Priorytet 4.